‘Overeenkomst moet op een bierviltje passen’

‘Overeenkomst moet op een bierviltje passen’

Verslag VIP-webinar auteursrechten

Zelden luisterden VIP-leden zo aandachtig, geconcentreerd en gefocust als afgelopen dinsdag tijdens de VIP-webinar over auteursrechten. VIP had de sessie georganiseerd met freelancer Nick Kivits en advocaten Lex Keukens en Marlissa Rudolphij van advocatenbureau TK, om meerdere kanten van het auteursrecht te belichten. Die opzet is meer dan geslaagd. Een verslag van een uiterst leerzame sessie.

De eerste anekdote van Nick had betrekking op de aanleiding van deze sessie. In het voorjaar van 2021 heeft onze redactie een bericht van Villamedia overgenomen op de eigen website. Dit was helaas onrechtmatig, waarop Nick ons heeft gewezen. Om te leren van deze misser en omdat het onderwerp leeft onder redacties en uitgeverijen, sprak Nick over de rechten van (freelance) journalisten op het hergebruik van teksten. Dinsdag zoomde in op online. Op zijn site freelancevoorwaarden.nl analyseert Nick de voorwaarden van uitgeverijen en inmiddels staan zo’n 70 voorwaarden online in ‘normalemensentaal’. Met deze site zoekt hij antwoord op de vraag: ‘hoe gaan uitgeverijen om met freelancers?’

Misbruik machtspositie

Een groot deel van die partijen gebruikt hun machtspositie, analyseert Nick. “Ongeveer 60 procent van de onderzochte partijen houdt geen rekening met de leveringsvoorwaarden van freelancers. Ze kunnen en zullen eisen van freelance journalisten zonder pardon weigeren. Er is een uitgeverij die journalisten pas twee maanden na publicatie uitbetaalt. Het kan bij kwartaalbladen dus voorkomen dat een journalist in oktober een artikel schrijft, dat in maart verschijnt en dat de journalist zijn geld pas in mei ontvangt.”

Het recht op intellectueel eigendom wordt door de helft van de onderzochte partijen standaard opgeëist. Dat houdt in dat alles wat een journalist aanlevert, eigendom wordt van de uitgeverij. Er is een groot verschil tussen uitgeverijen en omroepen. Bij omroepen wordt het intellectueel eigendom standaard opgeëist. Toen Nick dit navroeg bij een grote omroep, kreeg hij als antwoord: “Wij willen gewoon zo min mogelijk gedoe. Ben je het er niet mee eens, dan werk je toch niet voor ons.”

Wat betreft het afstaan van persoonlijkheidsrechten is deze verhouding vergelijkbaar. “Het laat zien hoe scheef of ongelijk de verhoudingen tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers zijn en hoe vooral omroepen gebruik/misbruik maken van hun machtspositie”, zei Nick.

Wat is auteursrecht eigenlijk?

Na de presentatie van Nick en een korte vragenronde, was het de beurt aan advocaat Lex Keukens van advocatenbureau TK waarvoor hij de technologiepoot mede heeft opgericht. Lex heeft namens TK Tech ook makers ondersteund bij het behalen van hun auteursrecht. Hij behandelde gedetailleerd de vraag: wat is een auteursrecht eigenlijk? In de basis komt het erop neer dat auteursrecht een tijdelijk uitsluitend recht is voor een maker en dat derden beperkt of verbiedt om werk zonder toestemming openbaar te maken en/of te vermenigvuldigen. Het recht is volgens Lex van toepassing op vrijwel alle producties, van teksten (al zijn het maar acht woorden), boeken, muziek, kunst, gebruiksobjecten, uitingen en software. In Nederland is de auteurswet uit 1912 leidend. De wet is voor een deel wel ingehaald door Europese wetgeving maar wordt nationaal toegepast.

Auteursrecht is een vermogensrecht wat inhoudt dat het (deels) overdraagbaar is, vertelde Lex. Op werk ligt ook persoonlijkheidsrecht dat nooit kan worden overgedragen en betekent dat een maker altijd recht heeft op naamsvermelding en dat hij zich kan verzetten tegen publicatie van het werk.

Beperkingen auteursrecht

Het auteursrecht kent ook beperkingen. Lex behandelde drie interessante situaties voor de media:

1. Wanneer de pers iets overneemt van een ander medium (ook pers). Er zit dus auteursrecht op het artikel, maar niet op het nieuws.
2. Citaatrecht; het is mogelijk om (delen) over te nemen zolang er een functioneel verband is tussen het citaat en de inhoud van het artikel. Naamsvermelding is verplicht.
3. Parodie; een werk mag worden veranderd als de verandering een humoristisch doel heeft.

Gevraagd naar hoe om te gaan met geschillen op het moment dat een uitgeverij of redactie een factuur krijgt van een freelance fotograaf of journalist, zei Lex dat het eigenlijk altijd raadzaam is om juridische bijstand te zoeken. “Er zijn immers zo veel regels en complicerende factoren dat het maar de vraag is of die factuur klopt. En normaliter wil niemand procederen dus meestal kom je ergens in het midden uit”, zei Lex die tegelijk aangaf dat de regels ook wel erg complex zijn. “Maar ja, we kunnen niet werken zonder afspraken. Eigenlijk zouden overeenkomsten gewoon op een bierviltje moeten kunnen passen.”

Jurisprudentie

Na Lex sprak zijn collega-advocaat Marlissa Rudolphij over relevante jurisprudentie over het auteursrecht in digitale media. Ze sprak over types links waarmee content online wordt gedeeld: hyperlinken, framed linken en embedded linken en lichtte die toe met het arrest Svensson versus Retriever en de rechtszaak tussen GeenStijl en Playboy/Britt Dekker. De overeenkomst tussen de zaken was dat er in beide gevallen geen toestemming was gegeven voor overname van de content. Maar een belangrijk verschil tussen de zaken was dat de content in het Svensson-arrest publiekelijk toegankelijk was, maar dat de content van Playboy (naaktfoto’s) achter inloggegevens zaten en bovendien nog niet waren gepubliceerd. Die inlogmuur of betaalde content geldt juridisch als ‘beperkende maatregelen’ en dan wordt hergebruik gezien als inbreuk op het auteursrecht.

In het GeenStijl-arrest was bovendien sprake van een winstoogmerk. Volgens Marlissa gelden dan de volgende eisen: Wanneer partijen zonder winstoogmerk linken, is er geen sprake van inbreuk op het auteursrecht. Wanneer een partij wel een winstoogmerk heeft, dan hebben zij de een plicht om het auteursrecht na te leven. Doen ze dit niet, plegen ze inbreuk op het auteursrecht.

Lex sloot af met een aantal praktische tips & tricks voor bedrijven, uitgeverijen en journalisten. In de afsluitende interactieve Q&A deelden deelnemers hun vragen en ervaringen op het gebied van auteursrecht. De webinar was ontzettend leerzaam en toonde bij uitstek de waarde van het VIP-lidmaatschap. Als je er niet bij was, heb je echt iets gemist. Voor wie de slides op zijn gemak wilt teruglezen, ze staan hier (let op: je moet wel ingelogd zijn om ze te kunnen zien).

Het bestuur van VIP bedankt experts Nick, Lex en Marlissa voor hun tijd, kennis en bijdragen aan deze interessante webinar.